Co to jest alergia?
Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na substancje, które w normalnych warunkach są nieszkodliwe dla organizmu. Takie substancje, zwane alergenami, mogą pochodzić z otoczenia (np. kurz, pyłki roślin, sierść zwierząt), z pożywienia (np. mleko, orzechy, jajka) lub z leków. W kontakcie z alergenem organizm osoby uczulonej wytwarza nadmierną odpowiedź immunologiczną, w której kluczową rolę odgrywa immunoglobulina E (IgE).
Alergie należą do najczęstszych chorób cywilizacyjnych – szacuje się, że dotyczą nawet 30–40% populacji, a ich częstość stale rośnie.
Przyczyny alergii
Główną przyczyną alergii jest nadwrażliwość układu odpornościowego na czynniki zewnętrzne. Skłonność do alergii może być dziedziczna – jeśli jedno z rodziców jest alergikiem, ryzyko wystąpienia alergii u dziecka wzrasta nawet do 40%.
Do czynników sprzyjających rozwojowi alergii należą także:
-
zanieczyszczenie powietrza i środowiska,
-
nadmierna higiena (tzw. hipoteza higieniczna),
-
przewlekły stres i osłabienie odporności,
-
niewłaściwa dieta i zaburzenia mikrobioty jelitowej,
-
częsty kontakt z substancjami chemicznymi (np. detergenty, kosmetyki).
Objawy alergii
Objawy alergii zależą od rodzaju alergenu i sposobu jego kontaktu z organizmem. Mogą obejmować:
-
Alergie wziewne (np. pyłki, roztocza): katar sienny, kichanie, zatkany nos, łzawienie i świąd oczu, kaszel, duszność, napady astmy.
-
Alergie pokarmowe: bóle brzucha, nudności, wzdęcia, biegunki, wysypka, pokrzywka, obrzęk warg lub języka.
-
Alergie kontaktowe: zaczerwienienie skóry, świąd, pęcherzyki, łuszczenie.
-
Alergie na leki lub jad owadów: pokrzywka, obrzęk, duszność, a w ciężkich przypadkach wstrząs anafilaktyczny – stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Objawy mogą mieć charakter sezonowy (np. uczulenie na pyłki) lub całoroczny (np. uczulenie na roztocza kurzu domowego).
Diagnostyka alergii
Rozpoznanie alergii opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniach diagnostycznych, takich jak:
-
testy skórne punktowe (prick tests) – wykrywają reakcję na najczęstsze alergeny,
-
badania z krwi (IgE całkowite i swoiste) – mierzą poziom przeciwciał odpowiedzialnych za reakcję alergiczną,
-
testy eliminacyjne i prowokacyjne – stosowane głównie przy alergiach pokarmowych.
W razie wątpliwości diagnostycznych lekarz może zlecić konsultację alergologiczną, pulmonologiczną lub dermatologiczną.
Leczenie alergii
Leczenie alergii zależy od jej rodzaju i nasilenia objawów, ale zazwyczaj obejmuje kilka etapów:
-
Unikanie kontaktu z alergenem – podstawowy element terapii, choć nie zawsze możliwy.
-
Farmakoterapia:
-
leki przeciwhistaminowe (tabletki, syropy, aerozole),
-
glikokortykosteroidy wziewne lub donosowe,
-
leki rozszerzające oskrzela,
-
preparaty łagodzące objawy skórne (kremy, maści).
-
-
Immunoterapia swoista (odczulanie) – stopniowe podawanie niewielkich dawek alergenu w celu „przyzwyczajenia” układu odpornościowego. To jedyna metoda, która może doprowadzić do trwałego zmniejszenia objawów.
W przypadkach ostrych reakcji (np. anafilaksji) konieczne jest natychmiastowe podanie adrenaliny.
Profilaktyka i zalecenia
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia lub nasilenia alergii, warto:
-
regularnie wietrzyć mieszkanie i usuwać kurz,
-
unikać kontaktu z dymem papierosowym i silnymi zapachami,
-
dbać o odpowiednią wilgotność powietrza,
-
ograniczać kontakt z alergenami (np. pyłkami – unikanie spacerów w okresie pylenia),
-
wzmacniać odporność poprzez zdrową dietę i aktywność fizyczną,
-
w przypadku alergii pokarmowych – stosować dietę eliminacyjną pod kontrolą lekarza lub dietetyka.
Podsumowanie
Alergia to przewlekła, ale możliwa do kontrolowania choroba. Wczesna diagnostyka i właściwe leczenie pozwalają znacząco poprawić jakość życia pacjentów. Świadomość czynników wywołujących objawy i współpraca z lekarzem alergologiem to klucz do skutecznego radzenia sobie z alergią.
