Ból ucha

Co to jest ból ucha?

Ból ucha, określany medycznie jako otalgia, to objaw mogący wynikać z różnych przyczyn — zarówno bezpośrednio z chorób ucha, jak i z problemów w obrębie sąsiednich struktur (np. gardła, zębów, stawów skroniowo-żuchwowych). Może mieć charakter ostry, tępy, pulsujący, kłujący lub promieniujący, a jego nasilenie często utrudnia normalne funkcjonowanie.

Ból ucha występuje najczęściej u dzieci, jednak nie jest rzadkością również u dorosłych. Nieleczony stan zapalny może prowadzić do powikłań, dlatego zawsze wymaga dokładnej diagnostyki laryngologicznej.

Przyczyny bólu ucha

Przyczyny bólu ucha można podzielić na pierwotne (pochodzące z ucha) i wtórne (ból promieniujący z innych narządów).

Najczęstsze przyczyny pierwotne:

ostre zapalenie ucha środkowego – infekcja bakteryjna lub wirusowa, często po przeziębieniu,
zapalenie ucha zewnętrznego (ucho pływaka) – spowodowane wilgocią, urazem, zakażeniem bakteryjnym lub grzybiczym,
czop woskowinowy – nadmiar woskowiny blokujący przewód słuchowy,
urazy ucha – np. uszkodzenie błony bębenkowej patyczkiem,
ciało obce w uchu (szczególnie u dzieci),
barotrauma – ból wynikający z różnicy ciśnień podczas lotu samolotem lub nurkowania.

Najczęstsze przyczyny wtórne:

infekcje górnych dróg oddechowych i gardła (np. angina, zapalenie migdałków),
stany zapalne zatok,
problemy stomatologiczne (np. ząb mądrości, ropień zęba),
napięcie mięśniowe lub dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego,
neuralgia nerwu trójdzielnego,
choroby szyi, a nawet refluks żołądkowo-przełykowy.

Objawy bólu ucha

W zależności od przyczyny, ból ucha może występować samodzielnie lub towarzyszyć mu inne objawy:

uczucie zatkania ucha,
pogorszenie słuchu,
szumy uszne lub uczucie „pełności” w uchu,
gorączka i ogólne osłabienie,
wyciek z ucha (ropa, wydzielina, krew),
świąd i zaczerwienienie przewodu słuchowego,
zawroty głowy (w przypadku zapalenia ucha wewnętrznego),
ból nasilający się przy żuciu, połykaniu lub dotykaniu małżowiny.

U dzieci częstym objawem jest niepokój, pocieranie lub pociąganie ucha, płacz, brak apetytu i problemy ze snem.

Diagnostyka bólu ucha

Rozpoznanie przyczyny bólu ucha wymaga badania laryngologicznego, w tym oceny przewodu słuchowego i błony bębenkowej. Stosowane metody diagnostyczne to:

otoskopia – podstawowe badanie ucha przy pomocy wziernika,
tympanometria – ocena ruchomości błony bębenkowej i funkcji trąbki Eustachiusza,
audiometria – badanie słuchu,
badania mikrobiologiczne – w przypadku wycieku z ucha,
RTG lub tomografia komputerowa – przy podejrzeniu powikłań zapalnych lub zmian kostnych,
badanie gardła, nosa, zatok, zębów i stawu skroniowo-żuchwowego, jeśli ból ma charakter wtórny.

Leczenie bólu ucha

Leczenie zależy od przyczyny bólu i może obejmować zarówno leczenie miejscowe, jak i ogólnoustrojowe.

Leczenie farmakologiczne:
- leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofen, paracetamol),
- antybiotyki – w przypadku bakteryjnego zapalenia ucha środkowego lub zewnętrznego,
- krople do ucha z lekami przeciwbakteryjnymi, sterydowymi lub przeciwgrzybiczymi,
- leki obkurczające błonę śluzową nosa (np. ksylometazolina) – poprawiają drożność trąbki Eustachiusza,
- leki przeciwhistaminowe, gdy przyczyną jest alergia.
Leczenie niefarmakologiczne:
- unikanie wilgoci i kąpieli w czasie infekcji,
- delikatne oczyszczanie ucha (tylko przez lekarza, nigdy samodzielnie patyczkiem),
- stosowanie ciepłych okładów na bolące ucho (jeśli nie ma wydzieliny),
- odpoczynek i nawodnienie organizmu.
Leczenie specjalistyczne:
- w przypadkach przewlekłych lub powikłanych może być konieczne nacięcie błony bębenkowej (paracenteza) lub drenaż jamy bębenkowej,
- w zapaleniach ucha zewnętrznego – oczyszczenie przewodu słuchowego i założenie opatrunku z lekiem,
- leczenie choroby podstawowej (np. zęba, zatok, gardła) w przypadkach bólu wtórnego.

Profilaktyka i zalecenia

Aby zapobiec bólom ucha i infekcjom:

unikaj wkładania patyczków, ołówków czy palców do ucha,
dokładnie osuszaj uszy po kąpieli, ale bez mechanicznego czyszczenia,
unikaj długiego kontaktu z wodą (szczególnie w basenach),
w czasie przeziębienia dbaj o drożność nosa i unikaj nagłych zmian ciśnienia,
chroń uszy przed wiatrem i zimnem,
wzmacniaj odporność i unikaj ekspozycji na dym tytoniowy,
u dzieci – kontroluj higienę uszu i reaguj na objawy przeziębienia lub bólu natychmiast.

Podsumowanie

Ból ucha to objaw, który może mieć wiele przyczyn — od prostych infekcji po poważne stany zapalne wymagające leczenia antybiotykowego. Wczesna diagnostyka i odpowiednie postępowanie pozwalają uniknąć groźnych powikłań, takich jak uszkodzenie słuchu czy zapalenie wyrostka sutkowatego. Regularne wizyty u laryngologa, dbałość o higienę i unikanie wilgoci w uchu to kluczowe elementy profilaktyki zdrowia uszu.