Co to jest menopauza (klimakterium)?
Menopauza to naturalny etap w życiu kobiety, oznaczający trwałe ustanie miesiączkowania na skutek zakończenia czynności hormonalnej jajników.
Rozpoznaje się ją po 12 kolejnych miesiącach braku miesiączki.
Średni wiek wystąpienia menopauzy w Polsce to ok. 50–51 lat, jednak może pojawić się wcześniej (menopauza przedwczesna) lub później.
Menopauza nie jest chorobą, ale okresem dużych zmian hormonalnych, które mogą wpływać na samopoczucie, zdrowie psychiczne i fizyczne kobiety.
Przyczyny
Bezpośrednią przyczyną jest stopniowy spadek poziomu estrogenów i progesteronu, prowadzący do zahamowania owulacji i zaniku miesiączek.
Do wcześniejszego wystąpienia menopauzy mogą przyczynić się:
-
czynniki genetyczne,
-
palenie tytoniu,
-
choroby autoimmunologiczne,
-
chemioterapia lub radioterapia,
-
usunięcie jajników lub macicy,
-
stres i niezdrowy styl życia.
Objawy
Objawy menopauzy wynikają z niedoboru estrogenów i mogą być bardzo zróżnicowane.
Typowe objawy fizyczne:
-
uderzenia gorąca, zlewne poty, zaczerwienienie twarzy,
-
zaburzenia snu, bezsenność,
-
suchość pochwy, świąd, dyskomfort podczas współżycia,
-
bóle głowy, zawroty, kołatania serca,
-
bóle stawów i mięśni,
-
wypadanie włosów, suchość skóry, łamliwość paznokci,
-
przyrost masy ciała i spowolnienie metabolizmu.
Objawy psychiczne i emocjonalne:
-
drażliwość, niepokój, spadek koncentracji,
-
obniżony nastrój, a nawet depresja menopauzalna,
-
zmniejszone libido i spadek energii.
Diagnostyka
Menopauzę rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych i badań hormonalnych.
Badania laboratoryjne:
-
FSH – wysokie (powyżej 30–40 IU/l),
-
estradiol (E2) – niskie wartości,
-
LH – podwyższone,
-
TSH i prolaktyna – dla wykluczenia innych zaburzeń hormonalnych,
-
lipidogram, glukoza, insulina – ocena ryzyka metabolicznego i sercowo-naczyniowego,
-
gęstość kości (densytometria) – ocena osteoporozy.
Leczenie
Leczenie menopauzy ma na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia kobiety.
1. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)
-
zawiera estrogeny i progestageny,
-
skutecznie redukuje uderzenia gorąca, poprawia sen, nastrój i kondycję skóry,
-
chroni przed osteoporozą,
-
stosowana pod kontrolą lekarza (może zwiększać ryzyko zakrzepicy, raka piersi lub endometrium).
2. Leczenie niefarmakologiczne:
-
preparaty z fitoestrogenami (izoflawony sojowe, koniczyna czerwona),
-
suplementacja wapnia i witaminy D3,
-
aktywność fizyczna – zapobiega przyrostowi masy i utracie gęstości kości,
-
techniki relaksacyjne – joga, medytacja, oddech,
-
dieta śródziemnomorska – bogata w warzywa, rośliny strączkowe, ryby, orzechy.
3. Leczenie objawowe:
-
nawilżające żele dopochwowe i estrogeny miejscowe przy suchości pochwy,
-
leki nasenne lub przeciwdepresyjne przy zaburzeniach nastroju,
-
suplementy z wapniem, magnezem i witaminą K2 dla zdrowych kości.
Domowe sposoby i profilaktyka
-
unikanie alkoholu, kofeiny i ostrych potraw (nasilają uderzenia gorąca),
-
utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
-
regularny sen i aktywność fizyczna,
-
ćwiczenia mięśni dna miednicy (metoda Kegla),
-
zioła wspierające równowagę hormonalną: pluskwica groniasta, koniczyna czerwona, szałwia.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
-
przy bardzo nasilonych objawach utrudniających codzienne funkcjonowanie,
-
gdy występują zaburzenia miesiączkowania przed 45. rokiem życia,
-
przy suchości pochwy, bólu podczas współżycia, krwawieniach po menopauzie,
-
w przypadku objawów depresyjnych, bezsenności lub kołatań serca.
Podsumowanie
Menopauza to naturalny proces biologiczny, jednak objawy hormonalnych zmian mogą znacząco wpływać na zdrowie i samopoczucie.
Regularne kontrole lekarskie, zdrowa dieta, aktywność fizyczna i – w razie potrzeby – terapia hormonalna pozwalają przejść ten okres łagodnie i w pełni świadomie, zachowując dobre zdrowie fizyczne i psychiczne.
